Stan faktyczny sprawy

W sprawie tej do Sądu Rejonowego w W. trafił akt oskarżenia skierowany przeciwko trzem oskarżonym – A.R., C.H. i H.S., którzy w okresie grudnia 2010 r., a szczególnie w dniach 23-24 grudnia 2010 r. brali udział w sprzedaży żywych karpi z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, polegającym na tym, że ryby nie miały zapewnionych humanitarnych warunków bytowania w związku z tym, że były umieszczane w skrzynkach bez wody, co w większości przypadków prowadziło do ich śmierci przez uduszenie, a także jako jeszcze żywe po wybraniu ich przez klientów były pakowane przez pracowników sklepu do plastikowych toreb bez wody. Wymienieni zostali także oskarżeni o to, że nie dopełnili przewidzianych przez ustawę̨ warunków uboju i uśmiercania zwierząt kręgowych, w szczególności poprzez dopuszczenie do bezpośredniej sprzedaży ryb C. H. i H. S., którzy nie posiadali wymaganych uprawnień do uboju i uśmiercania tych zwierząt. Opisane zachowania miały wypełniać znamiona znęcania się nad zwierzętami i zabijania zwierząt niezgodnie z prawem.

Sądy powszechne nie uznały winy sprawców.

Sąd Rejonowy w W. uniewinnił oskarżonych od zarzucanych im czynów, apelacja wniesiona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego została zaś oddalona.

Sąd Najwyższy uznał, że wyroki sądów niższych instancji były błędne.

W sprawie została wniesiona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego kasacja do Sądu Najwyższego, który uchylił oba wyroki sądów I i II instancji, uznając je za rażąco błędne.

W kasacji wskazywano m.in., że uznanie przez sądy, że pakowanie ryb i trzymanie ich bez wody nie wypełnia znamion przestępstwa znęcania nad zwierzętami, gdyż do takowego dochodzi tylko wówczas, jeśli dane zachowanie mieści się w katalogu określonym w art. 6 ust. 2, podczas gdy jest to katalog otwarty, wskazujący jedynie przykładowe formy znęcania nad zwierzętami, zaś kluczowa dla oceny pozostaje opisowa definicja znęcania, stanowiąca, że znęcaniem jest zadawania albo świadome dopuszczania do zadawania bólu lub cierpień.

Sąd Najwyższy uznał, że zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego, a to art. 35 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt podniesiony w kasacji oskarżyciela posiłkowego Fundacji „N.” jest zasadny. Analiza uzasadnień wyroków Sądów obu instancji jednoznacznie wskazuje na niewłaściwą interpretację tych przepisów, polegającą na uznaniu, że do przestępstwa znęcania nad zwierzętami dochodzi tylko wówczas, jeżeli dane zachowanie mieści się w katalogu określonym w art. 6 ust. 2 ustawy, a do stwierdzenia umyślności w odniesieniu do znęcania się nad zwierzętami konieczna jest zła wola i cel zadania bólu lub cierpienia zwierzęciu. Sąd Najwyższy stwierdził, że za znęcanie się mogło być uznane każde zachowanie wymienione w art. 6 ust. 2 ustawy, jak też każde niewymienione w tym przepisie zachowanie, jeżeli prowadziło do zadania zwierzęciu bólu lub cierpienia. Katalog określony w tym przepisie ma bowiem charakter otwarty i wskazuje jedynie przykładowe, najbardziej charakterystyczne, formy znęcania się nad zwierzętami. Kluczowa dla oceny zachowania sprawcy pozostaje natomiast opisowa definicja znęcania, z której wynika, że przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczenie do zadawania im bólu lub cierpień.

Sąd Najwyższy zauważył ponadto, że ryby są „kręgowcami i w związku z tym, jak wskazał ustawodawca, są zdolne do odczuwania cierpienia i podlegają̨ ochronie przewidzianej w ustawie o ochronie zwierząt na równi z innymi zwierzętami kręgowymi oraz wymagają̨ humanitarnego traktowania. Pojęcie humanitarnego traktowania jest pojęciem prawnym, zdefiniowanym w art. 4 ust. 2 ustawy, rozumianym jako traktowanie uwzgledniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę. Naturalnym środowiskiem ryb jest środowisko wodne, a więc zasadą winno być transportowanie, przetrzymywanie i przenoszenie ryb w środowisku wodnym, a więc takim, które zapewnia im właściwe warunki bytowania, czyli możliwość egzystencji, zgodnie z ich potrzebami gatunkowymi”. Sąd Najwyższy odniósł się także do kwestii strony podmiotowej znęcania nad zwierzętami i stwierdził, że „pojęcie znęcania się nad zwierzętami obejmuje każde z wymienionych w art. 6 ust. 2 ustawy sposobów bezpośredniego postepowania w stosunku do zwierzęcia, które muszą być́ objęte zamiarem bezpośrednim sprawcy. Zamiar bezpośredni w zakresie tego przestępstwa winien być badany jednak w odniesieniu do samej czynności sprawczej, a nie woli zadania cierpień lub bólu zwierzęciu. To ustawodawca sam przesądził, że wymienione w tych punktach zachowania są znęcaniem się, czyli powodują̨ ból lub cierpienie”.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. i sprawę̨ przekazał sądowi do ponownego rozpoznania. Sprawa wróciła do Sądu Rejonowego w W. w listopadzie 2020 r. Sąd skazał dwóch pracowników sprzedających ryby na karę dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata, a kierownika działu sprzedaży – na jeden rok w zawieszeniu na dwa lata.

wyrok Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2016 r., sygn. akt II KK 281/16

Opracowała: dr Julia Berg-Bajraszewska
źródło grafiki: pixabay.com.pl